หลักการสอน

หลักการสอน

        หลักการสอน (Teaching / Instructional Principle) คือ ข้อความรู้ย่อยๆ ที่พรรณนา / อธิบาย / ทำนาย ปรากฏการณ์ต่างๆ ทางการสอน ที่ได้รับการพิสูจน์ ทดสอบและการยอมรับว่าเชื่อถือได้ สามารถนำไปใช้ในการสอนผู้เรียนให้เกิดการเรียนรู้ตามวัตถุประสงค์ที่กำหนด หลักการสอนหลายๆ หลักการ อาจนำไปสู่การสร้างเป็นทฤษฎีการสอนได้

หลักการสอน ความหมายของการสอน

            - การสอน หมายถึง การถ่ายทอดความรู้

            - การสอน หมายถึง การจัดให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้

            - การสอน หมายถึง การฝึกให้ผู้เรียนคิดแก้ปัญหาต่าง ๆ

            - การสอน หมายถึง การแนะแนวทางแก่ผู้เรียนเพื่อให้ศึกษาหาความรู้

            - การสอน หมายถึง การสร้างหรือการจัดสถานการณ์เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้

            - การสอน หมายถึง กระบวนการที่ช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ เกิดความคิดที่จะนำความรู้ไปใช้เกิดทักษะหรือความชำนาญที่จะแก้ปัญหาได้อย่างเหมาะสม

            - การสอน หมายถึง การจัดประสบการณ์ที่เหมาะสมให้นักเรียนได้ปะทะเพื่อที่จะให้เกิดการเรียนรู้หรือเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมไปในทางที่ดีขึ้น

      การสอนจึงเป็นกระบวนการสำคัญที่ก่อให้เกิดการเจริญงอกงามระบบการเรียนการสอน

ความหมายที่เป็นศิลป์ เป็นความหมายที่เป็นพฤติกรรมการถ่ายทอดของครูในยุคดั่งเดิมที่ถ่ายทอดประสบการณ์ให้แก่ผู้มีประสบการณ์น้อยกว่า ผลการเรียนรู้ของผู้เรียนขึ้นอยู่กับอารมณ์และความพอใจของผู้สอน การสอนถือว่าเป็นความสามารถหรือ ศิลปเฉพาะตัวของผู้สอน ที่ถ่ายทอดหรือสอน เพราะผู้สอนจะมีลีลาหรือเล่ห์เหลี่ยมการสอนที่แตกต่างกันออกไปตามความรู้ความสามารถและทักษะของแต่ละคน

ความหมายที่เป็นศาสตร์ เป็นการสอน (Teaching ) ที่มีระบบระเบียบมากขึ้น มีขั้นตอนที่ชัดเจน มีการแสดงให้เห็นปฏิสัมพันธ์ระหว่างครูกับผู้เรียน  มีการศึกษาค้นคว้าทดลองเกี่ยวกับ จิตวิทยา การเรียนรู้ของผู้เรียน  ในช่วงต้น ๆ ครูเป็นศูนย์กลางในการจัดประสบการณ์ให้แก่ผู้เรียน ตามสถานการณ์และความพอใจของครู

ความหมายที่เป็นศาสตร์และศิลป์ เป็นการปรับเปลี่ยนจากการสอน (Teaching )  มาสู่การเรียนการสอน (Instruction) ครูต้องใช้ความรู้ในการวางแผนการจัดการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามจุดประสงค์ที่กำหนด โดยอาศัยสื่อและวัสดุอุปกรณ์ต่างๆ เข้ามาช่วย ปฏิสัมพันธ์ระหว่างครูกับผู้เรียนขยายวงกว้างออกไป  รวมไปถึงปฏิสัมพันธ์กับสิ่งต่างๆ  

องค์ประกอบของการเรียนการสอน

              การเรียนการสอน  มีองค์ประกอบที่เป็นตัวป้อน  กระบวนการ  และ  ผลผลิต

1. ตัวป้อน  ได้แก่  ครู หรือ ผู้สอน  ผู้เรียน  หลักสูตร  สิ่งอำนวยความสะดวก  สื่อ วัสดุอุปกรณ์

2. กระบวนการ ได้แก่ การดำเนินการสอน การตรวจสอบความรู้พื้นฐาน การสร้างความพร้อมในการเรียน การใช้เทคนิคการสอนต่าง ๆ

3. ผลผลิต  ได้แก่  ผลการเรียนรู้ที่เกิดแก่ผู้เรียน ตามจุดประสงค์การเรียนการสอนที่กำหนด

1.  จุดประสงค์ทั่วไป  เป็นจุดประสงค์ที่มีความหมายกว้างไม่เฉพาะเจาะจง และเป็น

จุดประสงค์ที่ตั้งขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นอย่างชัดแจ้ง เช่น เพื่อให้มีนิสัยใฝ่หาความรู้ เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจ และเห็นคุณค่าในศิลปวัฒนธรรมไทย

    2.   จุดประสงค์เฉพาะ  เป็นจุดประสงค์ที่มีเฉพาะเจาะจง และเป็นจุดที่ตั้งขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นอย่างชัดแจ้ง  เช่น นักเรียนสามารถเขียนแผนภูมิแท่งได้ นักเรียนสามารถวาดภาพได้จุดประสงค์เฉพาะจะชี้ให้เห็นสิ่งที่ต้องการจากการศึกษาอย่างเจาะจงและเกี่ยวข้องกับเนื้อหาโดยตรง นอกจากนี้ จุดประสงค์ยังอาจแบ่งได้ตามลักษณะการเรียนรู้ได้เป็น  3  ด้าน ดังนี้

ด้านพุทธิพิสัย  (Cognitive  Domain)  หรือด้านสติปัญญา  หรือด้านความรู้และการคิดประกอบด้วยความรู้ความจำเกี่ยวกับสิ่งต่าง ๆ การนำเอาสิ่งที่เป็นความรู้ความจำไปทำความเข้าใจ  นำไปใช้  การใช้ความคิด  วิเคราะห์  สังเคราะห์  และประเมินค่า

ด้านทักษะพิสัย   (Psychomotor  Domain)  หรือด้านทักษะทางกาย  หรือด้านการปฏิบัติ  ประกอบด้วยทักษะการเคลื่อนไหว  และการใช้อวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย  เช่น การเลียนแบบ การทำตามคำบอก การทำอย่างถูกต้องเหมาะสม การทำได้ถูกต้องหลายรูปแบบ การทำได้อย่างเป็นธรรมชาติ

ด้านจิตพิสัย  (Effective  Domain)  หรือด้านอารมณ์ – จิตใจ  ความสนใจ เจตคติ ค่านิยม และคุณธรรม  เช่น  การเห็นคุณค่า  การรับรู้  การตอบสนอง และสร้างคุณค่าในเรื่องที่ตนรับรู้นั้น  แล้วนำเอาสิ่งที่มีคุณค่านั้นมาจัดระบบและสร้างเป็นลักษณะนิสัย

การเลือกวิธีสอน มีแนวคิด ดังนี้

1. สอดคล้องกับจุดประสงค์ของบทเรียน เป็นวิธีที่มั่นใจว่าจะสามารถช่วยให้ผู้เรียนบรรลุจุดประสงค์อย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด

2. สอดคล้องกับเนื้อหาสาระที่จะสอน

3. เหมาะสมกับเวลา สถานที่ และจำนวนผู้เรียน

ลักษณะการสอนที่ดี  การสอนที่ดีต้องมีองค์ประกอบร่วมกันหลายประการ ที่เหมาะสมสอดคล้องกัน แยกลักษณะได้ดังนี้

                        อาจารย์ผู้สอน

1.มีจรรยาบรรณต่อวิชาชีพครู

                                    - อุทิศเวลาและเสียสละให้กับงานสอนด้วยความรับผิดชอบ

                                    - สอนอย่างเต็มความสามารถด้วยความบริสุทธิ์ใจ

                                    - ช่วยเหลือและปฏิบัติต่อศิษย์อย่างเป็นธรรม

                                    - เป็นตัวอย่างที่ดีของศิษย์

                                    - หมั่นศึกษาค้นคว้าติดตามความก้าวหน้าทางวิชาการของตนให้ทันต่อเหตุการณ์เสมอ

2.มีทัศนคติที่ดีต่อการเป็นครู และ ตั้งใจสอน

3.ลักษณะอาจารย์อาจารย์   ควรมีลักษณะท่าทางที่จริงใจ มีเมตตา สนใจต่อผู้เรียนให้ความเป็นกันเอง

4.ไม่ควรยึดมั่นในวิธีสอนวิธีใดวิธีหนึ่งเพียงวิธีเดียว ควรเสาะหาวิธีที่เหมาะสมกับการสอนแต่ละเนื้อหา

5.ถ่ายทอดความรู้ได้อย่างชัดเจน  เข้าใจง่าย

วิธีการสอน

  1.ต้องคำนึงถึงความแตกต่างของผู้เรียน ในด้านวัย ประสบการณ์เดิมและความแตกต่างระหว่างบุคคลเป็นหลัก

  2. ส่งเสริมให้นักเรียนได้มีการเรียนด้วยการกระทำ (Learning by Doing) ให้มากที่สุด เพื่อจะได้เกิดการเรียนรู้ที่ดี  และจำได้นาน

  3. ส่งเสริมนักเรียนให้เรียนด้วยการทำงานเป็นกลุ่ม  ได้แสดงความคิดเห็น ยอมรับความคิดเห็นซึ่งกันและกัน

  4. มีการตอบสนองความต้องการของนักเรียน เรียนด้วยความสุข ความสนใจ กระตือรือร้นในการทำกิจกรรมต่าง ๆ

  5. การจัดเตรียมกระบวนการเรียนการสอน  การจัดห้องเรียน  การเตรียมความรู้  ใช้ตำราประกอบการเรียน  มีทักษะในการสอนแบบต่าง ๆได้เหมาะสมกับเนื้อหา

  6. มีกิจกรรมที่หลากหลาย เพื่อเร้าความสนใจ ผู้เรียนสนุกสนาน ได้ลงมือปฏิบัติจริงและดูผลการปฏิบัติของตนเอง

  7. มีการส่งเสริมให้นักเรียนได้ใช้ความคิดอยู่เสมอ ด้วยการซักถาม หรือให้แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับปัญหาง่าย ๆ  คิดหาเหตุผลเปรียบเทียบ และพิจารณาความสัมพันธ์ของสิ่งต่าง ๆ

   8. เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้คิดค้นหาเหตุผลความเป็นไปของสิ่งที่เรียน ไม่ใช่ข้อเท็จจริงจากตำราหรือคำบอกเล่าอย่างเดียว

   9.เปิดโอกาสให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการวางแผน การดำเนินกิจกรรม และการประเมินผลการเรียนการสอน

  10. มีการส่งเสริมความคิดริเริ่ม สร้างสรรค์ ส่งเสริมการคิดทำสิ่งใหม่ ๆ ที่ดีมีประโยชน์ไม่เลียนแบบใคร ส่งเสริม กิจกรรมสุทรียภาพ ร้อยกรอง วาดภาพ และแสดงละคร

  11. มีการใช้การจูงใจ ในระหว่างเรียน เช่น รางวัล การชมเชย  คะแนนแข่งขัน การลงโทษซึ่งจะช่วยให้เกิดความสนใจ ตั้งใจ ขยันหมั่นเพียรในการเรียนและทำกิจกรรม

เนื้อหาวิชา

1.  มีความสัมพันธ์กันระหว่างวิชาที่เรียนกับวิชาอื่น ๆ ในหลักสูตรเป็นอย่างดี(การสอนแบบบูรณาการ)

     สื่อการสอน

       1. อุปกรณ์การสอนและการเรียน  รวมถึงห้องปฏิบัติการ  การใช้เครื่องมือต่าง  ๆ  มีห้องสมุดที่ สมบูรณ์  และตำราที่เป็นภาษาของตนเอง

          2.  มีการใช้สื่อการสอน จำพวกโสตทัศนวัสดุ เพื่อเร้าความสนใจ ช่วย ผู้เรียนเข้าใจบทเรียนได้ง่ายขึ้น

    สิ่งแวดล้อม

            1.ต้องสร้างบรรยากาศให้เหมาะแก่การเรียนรู้ ทั้งในด้านสิ่งแวดล้อมและอารมณ์ของผู้เรียน

           2. มีการส่งเสริมการดำเนินชีวิตตามแบบประชาธิปไตย เปิดโอกาสให้แสดงความคิดเห็นมีการรับฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน เคารพความคิดเห็นของผู้อื่น 

                          ยกย่องความคิดเห็นที่ดีนักเรียนมีส่วนร่วมในการวางแผนร่วมกับครู

      การประเมินผล

              1.ควรมีการประเมินผลตลอดเวลา โดยวิธีการต่าง ๆ เช่น การสังเกต การซักถาม การทดสอบเพื่อให้แน่ใจว่าการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนบรรลุตามวัตถุประสงค์ ของครูตรงตามจุดประสงค์มากที่สุด

                2.การวัดผล  มีการป้อนกลับ  และการเสริม  ใช้การวัดผลเป็นส่วนหนึ่งของการเรียนการสอน  รู้จักออกข้อสอบที่ดี  ให้คะแนนยุติธรรม

                  3. มีการวัดผลการเรียนการสอน โดยจะทำการวัดผลเป็นระยะ ๆ ให้ติดต่อกัน ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความสนใจ ตั้งใจเรียนและยังเป็นการวัดความเข้าใจของนักเรียนด้วย